O ile Pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte upamiętnia ważne wydarzenie w dziejach Polski i jest światowym symbolem wybuchu II wojny światowej, o tyle Gdańsk wydaje się idealnym miejsce na Muzeum poświęconym temu wydarzeniu. Nie dziwi więc, że Gdańsk przyciąga dziś turystów nie tylko ze względu na swoją urokliwą starówkę. Określane dawniej jako Wolne Miasto, dziś można interpretować zgoła symbolicznie. Od współczesnej historii, której pamięci strzeże Europejskie Centrum Solidarności, po Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
Budynek Muzeum II Wojny Światowej
Wjeżdżając na parking muzeum może być nieco zaskoczeniu. Budynek o skośnych ścianach, bryła niczym kryształ wystający z ziemi. Nie da się przejść obok niego obojętnie. Kiedy więc zakończymy zwiedzanie, nie wracajmy od razu na podziemny parking tylko wyjdźmy na zewnątrz, obejdźmy budynek dookoła. Jego symbolika, sens, idee, opowieści są indywidualną opinią każdego, od projektantów, po uzasadnienie architektów dokonujących jego wyboru.
Powiedzmy sobie szczerze, zarówno budynek, jak i sama wystawa stała dotycząca II wojny światowej nie budzi żadnych zastrzeżeń. Powstanie muzeum jest w pełni uzasadnione i konieczne. Udało się doskonale. Zjeżdżamy na podziemny parking, następnie kierujemy się do wejścia. Przed wejściem należy skorzystać z szafek, gdzie trzeba pozostawić plecaki i torby. Wraz z biletem zakupujemy elektronicznego przewodnika. Jest on synchronizowany z poszczególnymi sali danej części wystawy. Włącza się kiedy wchodzimy do danego pomieszczenia i przerywa kiedy go wcześniej opuścimy.
Jesteśmy w dniu roboczym, powszedni dzień, idealny na wycieczkę szkolna. Bilet odbijamy w grupie młodzieży w wieku licealnym, a może podstawówki. Nikt nie zabronił im wnosić swoich telefonów. Pomimo założonych słuchawek, koniecznie muszą oddychać przez swoje smartfony. My ruszamy do pierwszej sali Muzeum II Wojny Światowej. To nie jest zwykłe muzeum z wystawą eksponatów. To podróż w czasie, w przeszłość.
Wystawa stała
Zaczynam od genezy, przyczyn i powodów, które doprowadziły do wybuchu trzeciej wojny światowej. Przyczyna nie była jedna, Niemieccy naziści tylko stracili cierpliwość i pierwsi ruszyli ku tragedii. Punktami zapalnymi były też faszystowskie Włochy, radziecki komunizm i japoński imperializm. Niemcy dali zielone światło wszystkim frustratom, którym albo przeszkadzała obecność innych obok nich, albo chcieli podporządkować sobie tych, którzy nosili w sercu ten sam paszport.
Dlaczego do tego dopuszczono? Cóż, polityków, którzy w tamtym czasie rządzili Europą i Światem już nie zapytam. Dlaczego zachowali wstrzemięźliwość odwracając wzrok od frustratów grożących światu? Politycy tak już mają nawet dzisiaj. Dziś jest następstwem czynów i decyzji tamtych złych kart historii. Dla Polski, na którą Świat zwrócił wzrok z początkiem września 1939 roku tragiczny w skutkach miał pakt Ribbentrop-Mołotow. Zacisnęły się węzły, rozpętało się piekło dla milionów bezbronnych ludzi.
Niewiele dowiemy się o niespełnionych deklaracjach pomocy Polsce. Kiedy sowiecki pies pognał w stronę faszystowskiej padliny kraj nad Wisłą przestał niemal istnieć. Jak potoczyłyby się dalsze losy gdyby jeden obłąkany nie uprzedził drugiego? Ruszyli na siebie, a reszta Świata broniąc się patrzyła jak najpierw faszyzm niszczy komunizm, by w końcu ten podniósł się z kolan i przeciwstawił się niemieckiej napaści. Wtedy też zmieniło się kilka punktów widzenia. Za wyjątkiem jednego.
Skaza Winstona Churchilla
Trzeba przyznać, że brytyjski premier idealnie wyczuł ówczesną sytuację i postawił na odpowiedniego konia. Sęk w tym, że jego decyzja odbija się konsekwencją w teraźniejszym świecie. Faszyzm nie zasługiwał na skrawek tolerancji. Nic nigdy nie usprawiedliwi straszliwych zbrodni na ludności. Pytanie, czy przetrwałby komunizm gdyby Winstona Churchill wsparł Niemcy w próbie podpicia sowietów? Nie uczynił tego, w pokonaniu faszyzmu wsparł go sowiecki dyktator.
Winstona Churchilla wraz z Franklin D. Roosevelt, ówczesnym prezydentem Stanów Zjednoczonych wydali przyzwolenie na zniewolenie milionów ludzi, których objęły ramiona totalitaryzmu komunistycznego. Zdjęcie tych dwóch dżentelmenów wraz z sowieckim dyktatorem to symbol politycznej hańby. Tą fotografię również zobaczycie w Muzeum II Wojny Światowej. Można było zrozumieć zmęczenie walką w tamtym czasie. Jednak od czego i czym jest polityka?
Odpowiedź nasuwa się sama jako refleksja,w trakcie przejścia kolejnych części wystawy. Kiedy staniecie przy wagonie, walizkach, symbolach holokaustu w obozach koncentracyjnych, kiedy pomyślicie o tych którzy je wyzwolili, pomyślcie też co robią dzisiaj ich wojska na Ukrainie. Patrząc na T-34 z wypisanym hasłem na cześć dyktatora, trudno uwierzyć, że wtedy jak i dziś sowietom choć przez chwilę chodziło o pokój na Świecie.
Nigdy więcej wojny
Byłem jako nastolatek w Muzeum Auschwitz-Birkenau. Miejsce to wywarło na mnie ogromne, wstrząsające wrażenie. Nie pamiętam by z innej szkolnej wycieczki bus pełen nastolatków wracał w takiej ciszy. Po wielu latach przyjechałem do Gdańska. Odwiedziłem Westerplatte, Muzeum II Wojny Światowej i Europejskie Centrum Solidarności. Lekcja dla człowieka w każdym wieku. Za nią powinna iść refleksja. Cóż może przychodzić dzisiaj, gdy boga ducha winni ludzie tracą wolność w imię czego, kogo?
Podróż do Gdańska miała być kolejnym listopadowym wyjazdem, odpoczynkiem. Była, niezapomniane wschody i zachody słońca nad Zatoką Gdańską, spacery i przejażdżki. Tym razem jednak była to też lekcja dojrzałości, historii, odnalezienia własnej postawy, nie wadzącej nikomu, szanująca wolność i niezależność innych. Muzeum II Wojny Światowej to miejsce obowiązkowe, zostawmy na chwilę rozrywkę, poświęćmy chwilę na rachunek własnego sumienia.
Wyjeżdżamy z podziemi muzeum dzieląc się wrażeniami, przemyśleniami. To miejsce nie ma przytłaczać, choć próba utrzymania dystansu jest bardzo trudna. Ruszamy dalej, Gdańsk jest pełen historii. Najważniejsze, że nie zapominamy o tym co było. Co pozostanie w pamięci z naszych czasów? Każda następna chwila jest niewiadomą. Możemy tylko nie popełniać błędów przeszłości. Starać się. Ty, my, wy, oni to rozumieją. Ci, na których głosujemy już niekoniecznie. I w tym problem.
Lokalizacja: Muzeum II Wojny Światowej, plac Władysława Bartoszewskiego 1, 80-862 Gdańsk
Zdjęcia: źródło własne, listopad 2022
