Nocleg w jednym z hoteli przy Zamku Książ w Wałbrzychu daje komfort z korzystania z każdej dostępnej oferty i atrakcji przygotowanych dla zwiedzających. Oprócz tradycyjnego dziennego oglądania sal i komnat można odkryć tajemnice twierdzy w trakcie nocnych odwiedzin. Wieczorny spacer można kontynuować w ogrodach świateł. Aby zgłębić jeszcze bardziej tajemnice zamku można wybrać się na wycieczkę do podziemi. Tam dowiemy się o ostatnich legendach jakie roztoczyły się wokół twierdzy w trakcie II wojny światowej. Tajemniczy skarb, zaginiony pociąg skutecznie wykorzystano do promocji tego miejsca i samego Wałbrzych.
Historia Zamku Książ w Wałbrzychu
Prekursorem, któremu okolica zawdzięcza pierwszą warownię był Bolko I Surowy z linii Piastów Świadnicko-Jaworskich. Budowa „kluczy do Śląska” trwała w latach 1288-1292. Miejsce odziedziczył jego syn Bernard Stateczny, mąż Kanegundy, córki Władysława Łokietka. Po jego śmierci Księstwem Świdnicko-Jaworskim zarządzał Bolko II Mały, który uczynił miejsce wpływowym ośrodkiem gospodarczym. Zmarł bezpotomnie, a po śmierci jego żony Agnieszki Habsburżanki rządy przejęli królowie Czescy, węgierscy, by do 1509 opiekę objął Władysław Jagiellończyk, król Węgier i Czech .
Od tamtego roku zarządcą zamku został rycerz Konrad I. Był to początek rządów i sukcesów rodu Hochbergów. Modernizowany zamek w XVII wieku zamek przekształcono w rezydencję, a jego elementy obronnej twierdzy rozpoznać można dziś po pierwotnych nazwach jak baszta prochowa. Kolejne lata to czas dalszej rozbudowy. W XIX wieku Książ doczekał się pierwszego księcia, którym został Jan Henryk X. Książę Henryk von Anhalt – Pless, posiadający ogromne majątki w księstwie pszczyńskim na Górnym Śląsku, nie mając własnego potomka rodu, zapisał je swojemu siostrzeńcowi. Odtąd Hochbergowie noszą tytuł książąt pszczyńskich (von Pless).
Gospodarny następca Jan Henryk XI powiększył majątek o kolejne lokalizacje oraz w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju przemysłu w Wałbrzychu i jego okolicach. Wdrożył system socjalny dla pracujących, a jego kasy emerytalna, chorobowa, pogrzebowa i dla wdów stała się wzorcem, z którego czerpał sam Bismarck w swoim ustawodawstwie. Zamek w Książu, Pszczynie, ziemie w okolicach Wałbrzycha, kopalnie węgla kamiennego, koksownie, fabryki, gorzelnie, browary (w tym Tyski działający do dziś), uzdrowisko w Szczawnie-Zdrój przeszły w 1907 roku ręce najstarszego potomka Jana Henryka XV. Kontynuował on sukcesy rodu.
Za jego życia rozbudowano Zamek Książ o nowe skrzydła północne i zachodnie. Był to szczyt rozwoju rezydencji, którą zamieszkiwała jedna z najbardziej arystokratycznych rodzin ówczesnej Europy. Niestety jej wewnętrzne rozterki miały istotny wpływ na całą majętność, doprowadzając w kolejnych latach do problemów finansowych. Sytuacja okazała się dramatyczna w latach 30 XX wieku gdy majątek przejął powiernik państwa niemieckiego. Zamieszkujący Książ musieli go opuścić.
Zamek Książ Wałbrzych
Od 1991 roku Zamek Książ jest pod opieką Gminy Wałbrzych. Można zobaczyć go w TV z kamer w trakcie prognoz pogody w stacjach informacyjnych. Położony w pięknej lokalizacji, oprócz zaszczytnego trzeciego miejsca pod względem wielkości Zabytków w Polsce zwiększa zakres atrakcji. Oprócz dostępnych już hoteli na najwyższych kontyngencjach głównej budowli są plany na udostępnienie pokoi dla gości. Przekonać można się o tym w trakcie nocnego zwiedzania. Tymczasem przechodząc przez dziedziniec, wchodzimy do pomieszczenia, w którym zostajemy zaopatrzeni w multimedialnego przewodnika.
Najstarszą dostępna część Zamku Książ jest mur Sali Krzywej sięgający czasów piastowskich. Elektroniczny przewodnik prowadzi nas przez pięknie zdobione, wyposażone w klasyczne meble komnaty. Jedną z nich jest sala Grodźca znajdująca się w skrzydle wzniesionym w czasach 1732-1734. Zdobiona wizerunkiem zamku będącego jedną z posiadłości Hochbergów. Sala pełniła funkcje gościnnego, a jej malowidła przetrwały nawet trudne czasy wojenne.
Sala balowa to przykład dewastacji jakiej dokonali hitlerowscy okupanci i armia czerwona. Pierwotnie nosiła kształt ośmiokąta o sklepieniu zdobionym polichromią. Ściany zdobiły obrazy sprowadzone między innymi z Włoch. Ścieżka zwiedzania wiedzie dalej przez sale Maksymiliana, Salon Biały, Pokój Gier, Salon Włoski. Dalej można podziwiać galerię zdjęć wykonanych między innymi przez nadwornego szefa kuchni Louisa Hardouina.
W chwili oddania słuchawek i sprzętu pozostaje podziw dla przepychu jakim mieści w swych murach Zamek Książ. Z pewnością dużo ciekawsze jest oglądanie komnat wyposażonych według ich ówczesnego wystroju, nie ciekawostek muzealnych jak to ma miejsce w Zamku na Pieskowej Skale.
Nocne zwiedzanie Zamku Książ
Jeżeli zostajecie w Wałbrzychu chociaż na jedną noc i właśnie w tym czasie pojawia się oferta zwiedzania Zamku Książ nocą, skorzystacie z niej. To oryginalna forma wycieczki po niedostępnych w trakcie dziennych odwiedzin zakamarkach rezydencji. Przewodnik oprowadza zainteresowanych po kondygnacjach, gdzie trwają prace remontowe, których cel do pokoje hotelowe dla gości. Po odsłoną nocy, w półmroku zebrani przechodzą przez komnaty, docierając na piętro gdzie w trakcie dnia nie ma wejścia.
Największą atrakcją nocnego zwiedzania Zamku Książ jest możliwość zobaczenia kuchni znajdującego się na najwyższej kondygnacji rezydencji. To w niej zarządzał i tworzył kulinarne dzieła szef Louisa Hardouin. Miejsce robi wrażenie i pozostaje na długi w pamięci. Stąd wycieczka kieruje się w dół, na dziedziniec, gdzie zajeżdżały konne powozy. Przewodnik żegna się z grupą przy studni. O tym, czy w trakcie oprowadzania spotkamy legendarne postacie niech pozostanie zagadką. Tajemniczość to drugie imię Zamku Książ i Wałbrzycha.
Wieczór to czas by skorzystać z jeszcze jednej atrakcji oferowanej przez zarządcę Zamku. To Ogrody Świateł, do których dostęp strzeże ochrona. Spoglądając jednak z murów, czy z okolicznych wzgórz, że jest to mało ciekawa atrakcja, ot, lepsza wersja oświetlonych domowych ogrodów w czasie świąt bożonarodzeniowych. Zdecydowanie lepiej wybrać się do punktu widokowego i podziwiać cały oświecony monumentalnie Zamek Książ.
Podziemia Zamku Książ
Okupanci hitlerowscy konfiskują majątek i w 1943 roku sprzedają rezydencję. Książ staje się częścią tajemniczego przedsięwzięcia, któremu nadano kryptonim Olbrzym (Riese). Od tamtej pory pod rezydencją oraz w Górach Stołowych drążono tunele. Roboty wykonywali więźniowie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Koniec II wojny światowej przerwał prowadzone prace, ich cel pozostał nierozwiązaną zagadką. Miejsce Niemców zajęła Armia Czerwona, która stacjonowała do 1946 roku.
Szlak, którym wiedzie wycieczka po tunelach budzi podziw. Przygotowane schody, multimedialne prezentacje, podsycane historiami opowiadanymi przez przewodnika. Nawet jeżeli to nie wielka część podziemi robi wrażenie i pobudza wyobraźnię względem całego przedsięwzięcia jakim był Olbrzym. Ciekawe czy żyje chociaż jedna osoba, która zna tajemnica okolic Wałbrzycha i Zamku Książ, która oglądając lub czytając o tym uśmiecha się pod nosem sama do siebie. Może lepiej nie odkrywać wszystkiego i utrzymać dzisiejszy stan. Kto wie jaka jest prawda i czy nie okazała by się ona rozczarowaniem, a blask rezydencji zmniejszyłby się.
Nie byłem zdziwiony gdy dowiedziałem się o powiązaniach rezydencji w Książ z pałacem w Pszczynie. Zrozumiałe, że twierdza w Wałbrzychu z uwagi na aktywność Hochbergów musiała przede wszystkim zapewniać im dach nad głową. Z punktu widzenia miłośnika rycerskich warowni, dla którego wzorem jest zamek w Malborku, Książ nie zrobił aż tak wielkiego wrażenia. Odniosłem czasem wrażenie, że współczesność bierze górę nad historią, ta zaś posłużyła zarządcy do opracowania programu, który podany na tacy przyjezdnym, narzuca im pewien obraz.
Nie ulega wątpliwości, że trzeba zobaczyć Zamek Książ, podejść do tego z rezerwą i wyrobić sobie własne zdanie. Odnoszę wrażenie, że zarządzający swój plan zagospodarowania rezydencji Hochbergów opierają o ofertę Zamku Czocha. Cel nie jest łatwy i nie nastąpi szybko. Zanim więc budynek opanują goście nowego hotelu warto zaplanować weekend i przyjechać do Wałbrzycha.
Zwiedzanie Zamek Książ, Wałbrzych, listopad 2021;
zdjęcia: źródło własne
